Лондоны Hawk Board хотын ойролцоо Englefield хэмээх газарт зохиогдсон олон улсын бүргэд, шонхорчдын фестивальд оролцсон анчдын хамгийн өндөр настай нь Аннааман Маулам гуай байв. Өдгөө нас сүүдэр 84-ийг зооглож яваа тэрбээр Туркенстан улсын иргэн юм. Фестивалийн үеэр түүнтэй ярилцсанаа хүргэе.

Аян замдаа сайн явж ирэв үү. Туркменстанаас энэ хүртэл замдаа хэд хонов?

Аллахын авралаар эсэн мэнд явж энд ирлээ. Замдаа хоёр хоносон.

Та ямар шувуугаар ан хийдэг вэ?

Зөвхөн шонхор шувуугаар л ан хийдэг.

Та өөрийнхөө сургасан шонхор шувууг энд авчирсан хэрэг үү?

Үгүй ээ. Шонхор шувууг авч явах хориотой болохоор чадсангүй. Энд шонхорчдын фестивалийг зохион байгуулагчид бидэнд анч шувуудыг зэхэж бэлтгэсэн байсан. Тэр шувуудаас сонгож, зарим нэг үзүүлбэр үзүүллээ.

Та хэзээнээс эхэлж шонхроор ан хийсэн тухайгаа ярьж өгөхгүй юу?

Би найман настайгаасаа шонхроор ан хийсэн. Миний аав, өвөг дээдэс ч анчин хүмүүс байсан юм. Аав маань арван настайгаасаа эхэлж ан хийж, 70 насандаа өөд болсон. Өвөг дээдсээс уламжилсан энэ өвийг үр хүүхдүүд, хойч үеийнхэндээ өвлүүлэх гэсэндээ өнөөдрийг хүртэл шонхроор ан хийж байна.

Шонхроос өөр шувуугаар ан хийж байгаагүй тань ямар учиртай вэ?

Манай Туркенстан улсад зөвхөн шонхроор ан хийхийг л зөвшөөрдөг. Буутай анчид сард нэг л удаа ан хийх зөвшөөрөл олгодог. Харин шонхортой анчид өдөр бүр ан хийсэн ч болдог. Монгол, Казахстан улс бол өргөн уудам нутагтай ан хийхэд үнэг, чоно, хярас ч элбэг гэж сонссон. Түүнийг дагаад тэндхийн анчид бүргэдээр ан хийдэг гэж боддог. Туркменстанд шонхроор туулайг л барьдаг юм. Би бүргэд сургаж байгаагүй.

Шонхорын дэгдээхэйг үүрнээс нь дөнгөж нисч эхэлж байх үед нь авдаг. Өгөөшид нь мах тавьж өгч анд сургадаг юм. Хамгийн гол нь тухайн сургаж буй шонхор өөрийнхөө биед тохирсон жинтэй байх ёстой юм л да. Туркменстаны анчид үүрэнд ганцхан ангаахай байвал авдаггүй. Учир нь ирэх жил нь шонхор тухайн үүрэндээ өндөглөдөгүй юм. Шонхор дийлэнх дээ дөрвөн ангаахай гаргадаг. Тэрнээс нэг ангаахайг л авч сургадаг юм. Энэ мэт нэг үүрийг 15-20 жил ашиглаж анагаахай авдаг.

Сургасан шонхроор хэдэн жил ан хийдэг вэ?

Гурван жил ан хийж байгальд нь тавьдаг. Энэ үед шонхор нас бие гүйцсэн байдаг юм.

Шонхрыг өөрийнх нь биед тохирсон жинтэй байлгахын тулд өөр баримталдаг зарчим бий юу. Махнаас өөр юугаар хооллодог вэ?

Шонхрыг алаг даахайгаар хооллодог. Энэ нь шонхрын байх ёстой жинг тохируулах хамгийн сайн тэжээл байгаа юм. Тэрнээс гадна анд явж ирсэн шонхрыг тэмээний ороосон ноосоор хооллодог юм.

Ямар учраас тэр вэ?

Анч шонхрыг гарын шуундаа суулгаад цаг хэртээ явахад өнөө шонхор ердийн жинд хүрдэг. Харин маргааш нь өнөө аманд нь хийж идүүлсэн тэмээний ноосыг гулигдаг. Тухайн гулгисан ноосыг задалж үзэхэд бор өнгөтэй байвал шонхрын ходоод цэвэрлэгдсэн гэж үздэг. Хэрэв ногоон эсвэл шар өнгөтэй гулгивал ходоодонд нь хоолны үлдэгдэл байна гэж үздэг. Тэгээд ч аливаа анч шувуу өлөн байж л ан барьдаг. Дээр нь өдөр бүр шонхроор ан хийдэг болохоор дээрх зарчмыг баримталдаг гэх үү дэ.

Та өдөрт хэдэн туулай бариулж байв?

Хамгийн игэвэл өдөрт 14 туулай барьж байсан.

Туулайны арьсаар юу хийдэг вэ?

Арьсыг нь юунд ч ашигладаггүй. Харин махыг нь хүсэндээ хэрэглэдэг юм.

Казах ёсонд анч бүргэдээ наймаалцахыг цээрэлдэг. Туркменчуудын хувьд энэ мэт баримталдаг дэг жаяг бий юу?

Манай ёсонд ч гэсэн тэжээсэн шонхроо наймаалцах нь бүү хэл, хоорондоо солилцоггүй. Харин залуу үеийнхэн шонхор тэжээх хүсэлт тавьж, хэрхэн сургах тал дээр зөвөлгөө авахыг хүсвэл шонхроо өгөх тохиолдол бий.