Линз зүүсэн үед нүүр, шил зүүхэд нүд амардаг

-ХҮН НҮДЭЭРЭЭ БУС ТАРХИАРАА ХАРДАГ-

Монголын оптекчдын “Гэрэл” холбооны тэргүүн Ч.Баттулгатай харааны гажиг болон нүдний шил,
контакт линзний талаар ярилцлаа.

-Нүдний өвчин, харааны гажиг хоёрыг хүмүүс нэг өвчин мэт боддог?

-Хүн нүдээрээ хардаггүй, тархиараа хардаг. Нүд бол зөвхөн харах гэж байгаа зүйлийг гэрлээр дамжуулж цуглуулж өгдөг үүрэгтэй. Аливаа зүйлийг хүлээн авч байгаа нь нүд, дамжуулж байгаа нь харааны зам буюу нүднээс тархи руу явдаг судас, хардаг хэсэг нь бага тархи юм. Харж байгаа бүх процесс бага тархинд явагдаж байдаг. Нүд болохгүй бол хүний толгой, мэдрэлд шууд нөлөөлж, зүгээр байвал тархй тайван байх нөхцөл бүрдэж байдаг. Нүд бол хүний хамгийн нандин эрхтэн гэдгийг хүн бүр мэднэ. Гадаад орчинтой харьцаж байгаа мэдээллийн 80-90 хувийг өгдөг. Эндээс хэр чухал эрхтэн гэдэг нь харагдаж байна. Хүний сэтгэл зүйд хандуулсан нэгэн судалгаа байдаг. Та юунд хамгийн их сэтгэл зовж байна гэж асуухад дийлэнх хувь нь нэгдүгээрт хорт хавдар тусахгүй юмсан, хоёрдугаарт сохорчихгүй юмсан гэж хариулсан байдаг. Ингээд аль аль талаас нь аваад үзэхэд харах гэдэг нь асар чухал. Нүдний өвчин, харааны гажиг хоёр өөр өөр ойлголтууд. Харааны гажиг буюу энгийн үгээр хэлэхэд хараа муу байхыг өвчин гэж үздэггүй. Энэ бол нүдний харах байдал ердийн байдлаасаа зөрсөн байна гэсэн үг л дээ. Харааны гажгийг шил, контакт линзийн тусламжтай хараа зүйн талын эмч эмчилнэ. Харин нүдний өвчинг мэргэжлийн эмч эмчилдэг.

-Тэгвэл нүдний шил, контакт линз хоёр ямар ялгаатай вэ?

-Хүмүүс нүдний шил, линз хоёрын аль нь сайн бэ гэж их асуудаг. Үүрэг зорилго нь ижилхэн л хараа засах бүтээгдэхүүнүүд. Аль алинд нь сайн, муу тал бий. Жишээлбэл мах бол хүнсний хэрэглээний үндсэн бүтээгдэхүүн. Харин хиам дараа нь гарсан энэ төрлийн бүтээгдэхүүн. Хүн хиам, мах алийг нь ч идсэн цадна. Үүнтэй адил нүдний шил мах шиг анхдагч нь юм. Линз дараа нь гарсан хиам гэсэн үг. Хүн алийг нь ч хэрэглэсэн харааны гажгийг засна.

-Тухайн хүн хараагаа шалгуулсны дараа алийг нь ч сонгож болох уу. Линз зүүж болохгүй хүн байдаг уу?

-Линз, шил хоёрын алийг сонгох нь тухайн хүний асуудал. Гэхдээ хэрэглэгчид аль нь тохирохыг мэргэжлийн хараа зүйчид зөвлөж өгснөөр сонголтоо хийх хэрэгтэй. Хараа зүйчийн талаас нүдний шилээр засч болохгүй харааны гажгийг контакт линзээр засдаг. Энэ нь линзны нэг давуу тал. Мөн линз цантахгүй, нүдэнд дарамт үүсгэхгүй, гоо сайхны хувьд ч харагдах байдал нь энгийн гэх мэт шилнээс давуу талтай юм шиг хэрнээ зааврын дагуу хэрэглэхгүй бол нүдэнд сөрөг нөлөө үзүүлэх магадлалтай. Харин контакт линз зүүж болохгүй тохиолдол буюу нулимс, зовхины асуудалтай байвал харааны шил санал болгодог. Шилний хувьд хүний эрүүл мэндэд шууд сөрөг нөлөө үзүүлэх нь бага. Манайд линз худалдаалж буй зарим газар мэргэжлийн хараа зүйч, нүдний эмчгүй, түүгээр ч үл барам нарийн заавартай линзийг хэрэглэгчдэд сайн тайлбарлаж өгч чаддаггүй. Зарсан линз нь тухайн хэрэглэгчийн нүдэнд тохирох эсэхийг шалгах үзлэг ч хийдэггүй. Зүүх гэж байгаа хүний сонирхолд хөтлөгдөн бүтээгдэхүүнээ зарахаа урьтал болгодог. Энэ байдлаас үүдэн нөгөө хүний эрүүл мэнд хохирч байгаа юм. Манайд зах зээлийн жамаар бүтээгдэхүүн нь ороод ирсэн ч хэрэглээг нь зөв таниулах асуудал их дутагдаж байгаа. Контакт линзний чиглэлээр мэргэшсэн хүн цөөхөн байдаг.

-Линзийг нарийн зааврын дагуу хэрэглэх хэрэгтэй гэж ярилаа. Линз хэрэглэгчид ихэвчлэн ямар алдаа гаргаж байна?

-Монголчуудын юманд хайхрамжгүй ханддаг нэг зан байгаа юм. 8-9 цаг линзээ зүүгээд бусад үед нь аваад цэвэрлээрэй гэхэд ерөөсөө авдаггүй. Нэг мэдэхэд линзтэйгээ унтчихсан байх жишээтэй. Энэ мэт бүх талаасаа нарийн, чамбай хандах юманд манайхан хайнга ханддаг. Хичнээн хэлж өгсөн ч мөрдөх хүн тун ховор. Контакт линз зүүгээд компьютер дээр ажиллаж болдоггүй. Нүд их хуурайшдаг. Линз зүүгээгүй хүний нүд их хуурайшдаг юм чинь гадна талаас нь нэг юм тавьчихсан байхад асар их хуурайшилт явагдах нь ойлгомжтой. Үүнийг АНУ-д линзнээс үүссэн синдром гэж өвчинд үздэг. Манайд үүнийг ойлгохгүй линз зүүчихээд 12 цагийн турш компьютер дээр ажилладаг. Энэ байдлаас болж хоёрхон жилийн дараа хараа нь бүр муудаж, нүд нь эмзэг болж торох, үрэвсэх, улайх, нулимс гойжих гэх мэт олон муу үр дагавар үүсдэг. Сүүлдээ энэ байдал хараанд заавал муугаар нөлөөлдөг. Линз зүүж болох эсэхийг шалгадаг мэргэжлийн тусгай тест байдаг. Үүн дотор таны арьс хэр эмзэг вэ гэсэн асуулт бий. Европ хүн шар арьстай тул маш эмзэг байдаг. Харин ч Монголчуудын арьс эсрэгээр буюу эмзэг биш.

Иймдээ ч хоёр жил орчим линзийг буруу хэрэглэсэн ч зүгээр болж байна гээд л яваад байдаг. Хэрэв эмзэг арьстай хүн хэрэглэвэл зургаан сарын дараа л асуудал үүснэ. Ямар линзнээс нь шалтгаалж зааврын дагуу ашиглавал линз муу бүтээгдэхүүн биш. Харин ч шинжлэх ухааны содон нээлтүүдийн нэгд зүй ёсоор ордог.

-Линз дотроо олон төрөлтэй байдаг. Өнгөт линзийг ямар зориулалтаар хэрхэн хэрэглэвэл зохистой вэ?

-Линзийг дотор нь хатуу, зөөлөн гэж хуваадаг. Хатуу линз нь хагас хатуу буюу агаар нэвтрүүлдэг. Хугацааны хувьд нэг өдрийн, долоо хоногийн, 14 хоногийн, сарын, жилийн гэх мэт. Түүгээр ч барахгүй унтахдаа авахгүй cap зүүдэг линз ч бий. Энэ болгон өөр материалаар хийгддэг, өөр өөр шинж чанартай, тухайн бүтээгдэхүүнийг ямар заавраар зүү гэж үйлдвэрлэгч нь заасан байна тэр байдлаар нь зүүж, хэрэглэх хэрэгтэй. Хүмүүс ихэвчлэн зөөлөн линз хэрэглэдэг. Энэ линз жилийн, хагас жилийн хугацаатай байдаг. Хараа засах энэ хоёр төрлийн линзээс гадна гоёлын өнгөт линзийг сүүлийн үед охидууд их хэрэглэх болсон.

Өнгөт линз зүүх зайлшгүй шаардлага ховор байдаг. Нүдний гэрэл оруулдаг хэсэг нь алдаж гэрэл оруулдаг бол, эсвэл хоёр нүдний өнгө хоорондоо өөр байх үед эмчийн заавраар хэрэглэдэг. Бусад тохиолдолд ерөөсөө л гоёлын хэрэгсэл. Ээмэг, бөгжтэй ижил, зүүх үедээ хэрэглээд бусад үед нь авч байх хэрэгтэйг дахин сануулах нь зүйтэй болов уу. Буруу хэрэглэвэл харааны линзнээс илүү муу үр дагавартай. Хүмүүс шөнө өнгийн линз зүүсэн үедээ жолоо барих, авахгүй унтах зэргээр буруу хэрэглэдэг. Харанхуй болчихлоо линзээ авъя гэж байгаа хүнийг би хараагүй юм байна.Өнгийн линз нүдний өмнө хар хөшиг татсантай адил учир харанхуй үед бүр ч хэрэглэх хэрэггүй. Мэргэжлийн газрууд өнгөт линз ерөөсөө зардаггүй. Харин зарж байгаа нь мэргэжлийн бус, өөрсдөө мэдэхгүй, мөнгө олъё гэсэн газрууд л байгаа.

-Жилийн хугацаатай линз хэрэглэж байгаа тохиолдолд хугацаа нь дуусахаар сольж, заавал шинийг авах хэрэгтэй юу. Ариутгаад ахиж хэрэглэж болох уу?

-Жилийн хугацаатай линз авсан тохиолдолд хугацаа нь дуусмагц солих хэрэгтэй. Харин өдөрт хэрэглэх ёстой цагийн дагуу зүүгээд л бусад үед нь зориулалтын сав, уусмалд нь хийх чухал. Уусмалд хийснээр линз цэвэрлэгдэж, ариутгагддаг. Мөн нэг өдрийн хугацаатай линз гэж байдаг. Энэ хамгийн сайн сонголт боловч эдийн засгийн хувьд хүнд тусдгаас манайд энэ хэрэглээ байдаггүй.

-Нүдний шилний дутагдалтай болоод сайн тал нь?

-Нүдний шил 1200-аад онд үүсч, үүссэн цагаасаа оюуны хөдөлмөрт их тус болсон. Хүний ойрын хараа 40-50 насанд заавал мууддаг. Энэ үедээ хийж чаддаг байсан зүйлээ чадахаа болихоор хөдөлмөрийн бүтээмж нь багасна. Харин нүдний шил гарснаар хүнийг 70, 80 нас хүртэл нь оюуны хөдөлмөр хийх буюу юм уншиж, бичихэд тусалсан. Нүдний шил харах талбай хязгаарлах, чих, хамран дээр дарах гээд удаан зүүхэд нүүрэнд тээртэй байдаг. Олон жил шил зүүсэн хүмүүс нүд хөхөрч, бүлцийдэг гэхчлэн ярьдаг. Энэ нь буруу ойлголт. Тогтмол шил зүүснээр нүдний ойр ойрчимд цайж, бусад хэсэг борлосон байдгаас тэгж харагддаг. Шилээ зүйлгүй гурав хоноход л энэ байдал хэвийн харагдана.

-Шил, линз хоёрыг ээлжилж зүүж болох уу?

-Манайд зарагдаж байгаа зөөлөн линзийн зөв хэрэглээ нь шилтэй ээлжилж хэрэглэх явдал юм. Шаардлагатай үедээ линз зүүгээд бусад үед нь шил зүүж хэвшвэл ашигтай. Линз зүүсэн үед нүүр амарна. Харин шил зүүсэн үед нүд амардаг. Нүд амьсгалж байдаг учраас линз зүүгээгүй үед нүд амардаг. Учир нь хүчилтөрөгчийн солилцоог линз тодорхой хэмжээгээр хязгаарладаг.

-40-50 насанд ойрын хараа аяндаа мууддаг гэсэн. Тэгвэл бага насны хүүхдүүдийн хувьд хараа нь яагаад мууддаг юм бол?

-Хүүхэд төрөхдөө заавал тодорхой хэмжээгээр харааны гажигтай төрдөг. Энэ гажиг хүүхдийн өсөх үед аяндаа засагдаж зүгээр болно. 25 насанд хүний нүд хэвийн болох жишээтэй. Нүдний хараа нэгэн хэвийн байдаггүй. Нас насанд өөрчлөгдөж байдаг хөдөлгөөнт процесс юм. Бага насны хүүхдийн холын хараа муудахад ямар нэгэн гадны нөлөө байдаггүй. Эцэг, эхийнхээ царай, зан аашийг дуурайж төрдөгтэй адил нүдний хараа ямар байх нь эцэг, эхээс нь шалтгаална. Хүүхдийн холын хараа муудахын 40 хувь нь удмынх байдаг. Аав, ээж хоёр нь шил зүүдэг бол тэр айлын дөрвөн хүүхдийн хоёрынх нь хараа муу байх жишээтэй. Энэ нь хэвийн үзэгдэл. Яагаад гэвэл аав, ээжийнхээ харааны гажгийг төрөхдөө л авсан гэсэн үг.

-Иргэд мэргэжлийн газар очихгүйгээр жирийн нэг лангуунаас харааны шил авбах нь муу нөлөөтэй юу?

-Янз бүрийн газраас шил, линз авахгүй байх хэрэгтэй. Хараа зүйн стандарт гэж байдаг. Ямар мэргэжлийн хүн, ямар төхөөрөмжийг ашиглан, ямар бүтээгдэхүүнээр үйлчлэхийг нь засан байдаг. Иргэд үйлчлүүлэх гэж буй газрынхаа үйлчилгээний эрхтэй эсэхийг нь шалгах эрхтэй. Тохироогүй шил зүйх нь хараанд муу. Тэр тусмаа бага насны хүүхэд тохироогүй шил зүүснээс хэзээ ч засрашгүй гэмтэл авдаг. Нүдэнд мохос хараа буюу хараа алдалт үүсдэг. Энэ нь мэс засал, шил, линз гээд юугаар ч засагдахгүй байж болох талтай: Түүнээс гадна хялар өвчин үүсдэг. 40-өөс дээш насныхны хувьд зүүж үзэхэд таарч байгаа юм шиг л байна. Нүд нь хүлээж авдаггүй учир гучин минутаас цаг л тэр шилийг зүүнэ. Харин мэргэжлийн газар шил хийлгэсний ач тус нь хэдэн цаг ч ажилласан бэрхшээлгүй байхаар тааруулж өгдөг.

-Нэг тааруулсан шилээ байнга зүүвэл болох уу?

-Хараа үргэлж өөрчлөгдөж байдаг. Хүүхэд, залуучууджилд нэг удаа, насанд хүрэгчид 1.5-2 жилийн дотор хараагаа заавал шалгуулж, шилээ тохируулуулж байх хэрэгтэй. Энэ хугацаанд хараанд заавал өөрчлөлт орсон байдаг.

-Хараа нэг муудвал цаашид улам муудах уу?

-Тийм тохиолдол бий. Хараа цаашид муудаад л байвал энэ нь нүдний өвчин гэсэн үг. Үүнййг нүдний шилээр биш, эмчилгээгээр засна. Харин харааны гажгийг шилээр зассан тохиолдолд цаашид илүү муудахгүй. Шилээр хараа засна гэдэг нь цаашид муутгахгүй байх үүднээс авсан арга хэмжээ шүү дээ.